در دنیای امروز که ظاهر و سلامت جسمانی نقش پررنگی در اعتمادبه‌نفس افراد دارد، اغلب به موضوعات مرتبط با هورمون‌ها توجه کافی نمی‌شود. یکی از مهم‌ترین این مسائل، تبدیل تستوسترون به دی‌هیدروتستوسترون (DHT) است؛ فرآیندی که می‌تواند عوارض ناخوشایندی برای بدن به همراه داشته باشد. بسیاری از افراد با ریزش مو دست‌وپنجه نرم می‌کنند و نمی‌دانند که یکی از دلایل اصلی این مشکل، سطح بالای DHT در بدن است.
در کلینیک لیما کاشت همواره به مراجعان خود یادآوری می‌کنیم که شناخت نقش هورمون‌ها در سلامت مو و پوست می‌تواند کلید حل بسیاری از مشکلات باشد. اگر بدانید چگونه جلوی تبدیل تستوسترون به DHT را بگیرید، نه تنها می‌توانید از ریزش مو جلوگیری کنید، بلکه کیفیت زندگی خود را هم ارتقا می‌دهید.
دی هیدروتستوسترون (DHT) چیست؟
دی هیدروتستوسترون یا DHT هورمونی است که از طریق آنزیمی به نام ۵-آلفا ردوکتاز از تستوسترون ساخته می‌شود. این فرآیند بیشتر در پوست، پروستات و فولیکول‌های مو رخ می‌دهد. DHT شکل قوی‌تر و فعال‌تر تستوسترون محسوب می‌شود و در رشد جنسی مردان، از دوران جنینی تا بلوغ، نقش کلیدی ایفا می‌کند.
هرچند وجود آن ضروری است، اما افزایش بیش از حدش می‌تواند مشکل‌ساز شود. در زنان نیز DHT وجود دارد اما در مقادیر کمتر، و عمدتاً در پوست و کبد تولید می‌شود. جالب است بدانید حدود ۱۰ درصد تستوسترون روزانه به DHT تبدیل می‌شود، اما همین مقدار اندک قادر است اثرات قابل‌توجهی ایجاد کند.
این هورمون به گیرنده‌های آندروژن متصل می‌شود و سیگنال‌هایی به سلول‌ها می‌فرستد. در فولیکول‌های مو، این سیگنال‌ها چرخه رشد مو را کوتاه کرده و منجر به نازکی و ریزش مو می‌شوند. همین مکانیسم نشان می‌دهد که چرا برخی افراد بیشتر در معرض اثرات مخرب DHT قرار می‌گیرند.
مضرات دی هیدروتستوسترون
یکی از بارزترین مضرات DHT، ریزش مو است. این هورمون فولیکول‌های مو را کوچک می‌کند و در نهایت باعث الگوی طاسی مردانه می‌شود. در مردان، معمولاً خط رویش مو عقب می‌رود یا بخش بالای سر خالی می‌شود، در حالی که در زنان، ریزش مو به صورت گسترده‌تر و یکنواخت‌تر رخ می‌دهد.
علاوه بر ریزش مو، DHT در بروز بزرگ شدن پروستات یا BPH نیز نقش دارد؛ مشکلی که در مردان بالای ۵۰ سال شایع است و علائمی مانند تکرر ادرار یا دشواری در شروع ادرار ایجاد می‌کند.
از دیگر اثرات DHT می‌توان به آکنه و جوش‌های پوستی اشاره کرد، چرا که این هورمون غدد چربی را تحریک می‌کند و ترشح سبوم را افزایش می‌دهد. در زنان، سطح بالای DHT می‌تواند باعث رشد موهای زائد (هیرسوتیسم) یا بروز اختلالات قاعدگی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) شود.
برخی پژوهش‌ها نیز احتمال ارتباط میان DHT و سرطان پروستات را مطرح کرده‌اند، هرچند این موضوع هنوز کاملاً قطعی نشده است.
فرآیند تبدیل تستوسترون به DHT چگونه رخ می‌دهد؟
این فرآیند توسط آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز انجام می‌شود که سه نوع مختلف دارد، اما نوع دوم بیشترین نقش را در تبدیل ایفا می‌کند. این آنزیم تستوسترون را تغییر داده و آن را به DHT تبدیل می‌کند.
ژنتیک یکی از عوامل کلیدی در این زمینه است. برخی افراد به دلیل داشتن ژن‌های فعال‌تر، به‌طور طبیعی DHT بیشتری تولید می‌کنند. سن نیز بی‌تأثیر نیست؛ با افزایش سن، تولید DHT در پروستات بیشتر می‌شود.
در زنان نیز این فرآیند وجود دارد، اما شدت آن پایین‌تر است؛ مگر در شرایطی خاص مانند PCOS.
روش‌های دارویی برای جلوگیری از تبدیل تستوسترون به DHT
یکی از اصلی‌ترین راهکارها، استفاده از مهارکننده‌های ۵-آلفا ردوکتاز مانند فیناستراید و دوتاستراید است.
-
فیناستراید (Propecia): می‌تواند تولید DHT را تا ۷۰٪ کاهش دهد و معمولاً برای درمان ریزش مو و BPH تجویز می‌شود.
-
دوتاستراید: دارویی قوی‌تر است که تمام انواع آنزیم‌های ۵-آلفا ردوکتاز را مهار می‌کند و سطح DHT را تا ۹۰٪ کاهش می‌دهد.
این داروها باید زیر نظر پزشک مصرف شوند زیرا ممکن است عوارضی مانند کاهش میل جنسی یا مشکلات نعوظ ایجاد کنند.
علاوه بر این، داروی ماینوکسیدیل موضعی می‌تواند به عنوان مکمل استفاده شود. هرچند مستقیماً روی DHT اثر ندارد، اما گردش خون پوست سر را بهبود می‌دهد و رشد مو را تحریک می‌کند.
روش‌های طبیعی و غذایی برای کاهش سطوح DHT
اصلاح رژیم غذایی می‌تواند نقش مؤثری در کاهش DHT ایفا کند:
-
مواد غذایی غنی از زینک مانند اسفناج، قارچ و کلم‌پیچ.
-
غذاهای سرشار از لیکوپن مانند گوجه‌فرنگی و هندوانه.
-
چای سبز که حاوی EGCG است و فعالیت آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز را کاهش می‌دهد.
-
روغن نارگیل و دانه کدو تنبل که اثرات ضد-DHT دارند.
همچنین گیاهانی مانند نخل اره‌ای (Saw Palmetto) و گزنه به عنوان مکمل‌های طبیعی شناخته می‌شوند که می‌توانند سطح DHT را تعدیل کنند.
تغییرات سبک زندگی برای کنترل DHT
-
ورزش منظم، به‌ویژه ورزش‌های هوازی مانند دویدن یا شنا.
-
کاهش استرس از طریق مدیتیشن یا یوگا.
-
ترک سیگار و کاهش مصرف الکل.
-
داشتن خواب کافی برای تنظیم سطح هورمون‌ها.
نقش ژنتیک در حساسیت به DHT
ژنتیک عاملی تعیین‌کننده در حساسیت فولیکول‌های مو نسبت به DHT است. اگر در خانواده سابقه طاسی وجود داشته باشد، احتمال بروز آن در نسل‌های بعدی نیز بالاست. با این حال، سبک زندگی و مراقبت‌های پزشکی می‌توانند اثرات ژنتیک را کاهش دهند.
ارتباط DHT با ریزش مو و تشخیص علت ریزش
ریزش مو ناشی از DHT اغلب الگوی مشخصی دارد. در مردان، جلوی مو عقب می‌رود یا بالای سر کم‌پشت می‌شود؛ در زنان، ریزش بیشتر به‌صورت پراکنده است. آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح DHT می‌تواند به تشخیص کمک کند.
آیا کاشت مو، ریش یا ابرو می‌تواند راه‌حلی برای مشکلات ناشی از DHT باشد؟
بله. در کاشت مو، فولیکول‌های مقاوم به DHT از پشت سر برداشته شده و به نواحی طاس منتقل می‌شوند. همین روش برای کاشت ریش و ابرو نیز کاربرد دارد. هرچند این روش‌ها ظاهر فرد را بهبود می‌بخشند، اما جایگزین کنترل سطح DHT نیستند.
عوارض جانبی روش‌های جلوگیری از تبدیل DHT
داروهایی مانند فیناستراید و دوتاستراید می‌توانند باعث کاهش میل جنسی یا مشکلات موقتی نعوظ شوند. در زنان باردار نیز منع مصرف دارند. مکمل‌های گیاهی معمولاً عوارض کمتری دارند، اما ممکن است با داروهای دیگر تداخل کنند.
پیشگیری از تبدیل DHT در سنین مختلف
-
نوجوانی: تمرکز بر تغذیه سالم و پیشگیری بلندمدت.
-
بزرگسالی: کنترل و بررسی منظم سطح هورمون‌ها.
-
سالمندی: مدیریت DHT برای جلوگیری از مشکلات پروستات.
مشاوره پزشکی و اهمیت بررسی منظم
هرگونه اقدام برای کنترل DHT باید با مشاوره پزشک انجام شود. آزمایش‌های دوره‌ای می‌توانند تغییرات هورمونی را به‌موقع آشکار کنند و از بروز مشکلات جدی‌تر پیشگیری نمایند.
جمع‌بندی
دی هیدروتستوسترون (DHT) هورمونی است که اگرچه در رشد طبیعی بدن نقش حیاتی دارد، اما افزایش بیش از حد آن می‌تواند مشکلاتی مانند ریزش مو، بزرگ شدن پروستات، آکنه و اختلالات هورمونی ایجاد کند. راهکارهای دارویی و طبیعی مختلفی برای مهار این هورمون وجود دارد، از مصرف مهارکننده‌های ۵-آلفا ردوکتاز گرفته تا اصلاح رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی. با این حال، هیچ روشی جایگزین مشاوره پزشکی و بررسی منظم سطح هورمون‌ها نمی‌شود. در کلینیک لیما کاشت، ما با ارائه راهکارهای ترکیبی شامل پیشگیری، درمان و در صورت نیاز کاشت مو، ریش و ابرو، به مراجعان کمک می‌کنیم تا سلامت و زیبایی خود را حفظ کنند.
